O οδηγός που κρατάτε στα χέρια σας συγκεντρώνει τις βασικότερες τεχνικές για να μπορείτε να παρασκευάσετε μόνοι σας εγχύματα, βάμματα κλπ., χωρίς κάθε φορά να αναρωτιέστε ποια είναι η διαφορά τους και πώς πρέπει να προετοιμάσετε το ένα ή το άλλο βότανο. Μην ξεχνάτε, άλλωστε, ότι πρόκειται για μια αρχέγονη γνώση που ήταν επί αιώνες ζωτικής σημασίας για τους ανθρώπους και μέχρι το 1950, που η Φαρμακολογία στράφηκε στις χημικές ουσίες, αποτελούσε θεμέλιο της ιατρικής και παραδοσιακής γνώσης και περνούσε από «στόμα δρυΐδη σε αυτί δρυΐδη». Εξάλλου, η ίδια η ενασχόληση με τα φυτά και την παρασκευή τονωτικών και άλλων σκευασμάτων είναι μια διαδικασία χαλαρωτική, δημιουργική που μας «γειώνει» και μας βοηθάει να ξετρυπώσουμε το χαμένο κρίκο της επαφής μας με τη φύση. Προσοχή, μόνο, μην πέσετε στη μαρμίτα...
Εν αρχή συλλέγουμε και αποξηραίνουμε
Το πρώτο βήμα για να εκμεταλλευτείτε στο μέγιστο τις ιδιότητες των φυτών είναι η σωστή συγκομιδή, αποξήρανση και αποθήκευση. Αν έχετε λοιπόν τη δυνατότητα να βρεθείτε στη φύση, μπορείτε να συλλέξετε μόνοι σας φυτά και βότανα. Λάβετε, ωστόσο, υπόψη σας ότι αυτά θα πρέπει να συλλέγονται από περιοχές που είναι μακριά από δρόμους, μονοπάτια, χωματερές, βρόμικα νερά, μπάζα και καλλιέργειες όπου χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα και άλλες τοξικές ουσίες. Επίσης, προσέχετε τα φυτά να είναι υγιή και να μην έχουν προσβληθεί από παράσιτα, σκουλήκια ή αρρώστιες. Για τους άλλους, τα τέκνα των αστικών περιοχών, ευτυχώς υπάρχει λύση. Μπορείτε κάλλιστα να καλλιεργήσετε ένα μικρό βοτανικό κήπο στο... περβάζι σας!
Πότε;
Σε κάθε εποχή του χρόνου συλλέγονται συγκεκριμένα μέρη των φυτών. Ένας γενικός κανόνας που μπορούμε να έχουμε υπόψη, παράλληλα με τα ειδικά χαρακτηριστικά του κάθε φυτού, είναι ο εξής:
Τα φύλλα: Συλλέγονται την άνοιξη ή και συνεχώς, αρκεί το φύλλωμα να έχει φτάσει στην ωρίμανσή του.
Τα άνθη: Την περίοδο ανθοφορίας (συνήθως άνοιξη και καλοκαίρι).
Τα φρούτα και οι σπόροι: Όταν είναι ώριμοι (συνήθως το φθινόπωρο) και πριν πέσουν στο χώμα.
Oι ρίζες: Το φθινόπωρο ή στην αρχή της άνοιξης.
Τι ώρα; Η ιδανική ώρα για τη συγκομιδή των φυτών είναι νωρίς το πρωί, αφού έχει εξατμιστεί η πάχνη και έχουν στεγνώσει από τη νυχτερινή υγρασία. Γενικά, ιδανικές θεωρούνται οι ηλιόλουστες μέρες.
Πώς;
Όταν κόβετε τα φυτά, προσέχετε να μην τα βλάψετε ή τα ταλαιπωρήσετε. Επιπλέον, αποφεύγετε να κόβετε ποικιλίες των οποίων ο πληθυσμός στη συγκεκριμένη περιοχή είναι λιγοστός. Κάθε φυτό θα πρέπει να κόβεται την κατάλληλη για το είδος του εποχή και θα πρέπει επιπλέον να γνωρίζετε αν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη μεταχείριση. Φροντίστε, ακόμη, να αφαιρείτε λίγο από το κάθε φυτό (κυρίως όταν κόβετε ρίζες, φλοιό, βλαστούς). Υπάρχει εξάλλου μια πλούσια βιβλιογραφία για τη συλλογή βοτάνων, όπου μπορείτε να βρείτε τις απαραίτητες πληροφορίες για καθένα από τα βότανα που σας ενδιαφέρουν.
Για να αποξηράνετε τα βότανα
Τα τοποθετείτε πάνω σε εφημερίδα ή τα κρεμάτε ανάποδα από σκοινί απλώματος. Στην πρώτη περίπτωση, τα φυτά θα πρέπει να είναι απλωμένα χωρίς να επικαλύπτονται και θα πρέπει να τοποθετούνται κάτω από κάποιο βάρος. Αν η εφημερίδα υγρανθεί πολύ πρέπει να αντικαθίσταται. Στο σκοινί, τα κρεμάτε σε μικρά ματσάκια ξεχωριστά το κάθε είδος. Θα πρέπει να τα βάλετε σε μέρος σκιερό, που να αερίζεται καλά, και χωρίς σκόνη. Αν υπάρχει υγρασία, μπορεί να μουχλιάσουν.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Εκτός από τις ρίζες, δεν πρέπει να πλένετε τα υπόλοιπα μέρη των φυτών που θα χρησιμοποιήσετε.
Μετά από 2-3 εβδομάδες, τα φυτά έχουν συρρικνωθεί και τότε μπορείτε να τα φυλάξετε σε ένα σκουρόχρωμο βάζο ή σε μια χάρτινη σακούλα, που θα τη βάλετε μέσα σε μια πλαστική. Μην παραλείψετε να βάλετε ετικέτα με την ημερομηνία αποθήκευσης και το είδος του φυτού. Φυλάτε τα αποξηραμένα βότανα σε μέρη δροσερά και σκοτεινά. Αν ακολουθήσετε σωστά όλα τα προηγούμενα βήματα, θα διατηρήσετε τα βότανα για 1 χρόνο.
Tip: Για να σιγουρευτείτε ότι έχει στεγνώσει, τρίψτε το αποξηραμένο φυτό ανάμεσα στα δάχτυλά σας και βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν ίχνη υγρασίας.
Πώς θα χρησιμοποιήσετε τα βότανα
Υπάρχουν πράγματι πολλοί τρόποι να παρασκευαστεί ένα βοτανικό εκχύλισμα. Δύο βασικές κατηγορίες είναι τα υδατικά παρασκευάσματα (με βάση το νερό) και τα αλκοολούχα (με βάση το αλκοόλ). Τόσο τα υδατικά όσο και τα αλκοολούχα εκχυλίσματα προορίζονται είτε για εσωτερική χρήση (κατάποση) είτε για εξωτερική (συνήθως ως βάση για την παρασκευή άλλων διαλυμάτων ή παρασκευασμάτων, τα οποία αξιοποιούνται για εντριβές, πλύσεις, παρασκευή σαπουνιού κλπ.).
ΠΡΟΣΟΧΗ! Για οποιαδήποτε χρήση των βοτάνων, μην παραλείψετε να συμβουλευτείτε πρώτα το γιατρό σας.
Υδατικά Παρασκευάσματα
Ανάλογα με το μέρος του φυτού που χρησιμοποιείται, διακρίνονται σε εγχύματα (για τα τρυφερά μέρη του φυτού), σε αφεψήματα (για τα σκληρότερα μέρη) και στο συνδυασμό τους (αν χρησιμοποιήσουμε σκληρά και μαλακά μέρη ταυτόχρονα). Τα αφεψήματα και τα εγχύματα χρησιμοποιούνται με τον ίδιο τρόπο.
Έγχυμα
• 30 γρ. αποξηραμένου ή 70 γρ. νωπού βοτάνου
• 1/2 λίτρο νερό
Παρασκευή: Προσθέτετε σε βραστό νερό το βότανο ή συνδυασμό περισσότερων. Αποσύρετε από τη φωτιά, σκεπάζετε το σκεύος και αφήνετε το έγχυμα να ξεκουραστεί 5-10 λεπτά. Τέλος, το σουρώνετε και είναι έτοιμο προς χρήση. Για βότανα τα οποία είναι ευαίσθητα στη θερμότητα (π.χ. φύλλα Αιγύπτου), προτιμάται το κρύο έγχυμα, το οποίο παρασκευάζουμε αν ρίξουμε το βότανο σε κρύο νερό (στις ίδιες αναλογίες) και το αφήσουμε 6-12 ώρες σε γυάλινο δοχείο που κλείνει καλά. Τα μέρη του φυτού που αξιοποιούνται για την παρασκευή εγχύματος είναι τα εξής: άνθη, φύλλα, βλαστοί, τα οποία δεν πρέπει να εκτεθούν σε πολύ υψηλή θερμοκρασία για να μην καταστραφεί το αιθέριο έλαιό τους.
Αφέψημα
• 20 γρ. αποξηραμένου ή 40-50 γρ. νωπού βοτάνου
• 1/2 λίτρο νερό
Παρασκευή: Βάζετε το φυτό μαζί με κρύο νερό και τα αφήνετε να βράσουν για 5-10 λεπτά (αν το βότανο είναι νωπό, το κόβετε σε μικρά κομμάτια, ενώ αν είναι αποξηραμένο, το θρυμματίζετε). Το αποσύρετε από τη φωτιά, το αφήνετε να ξεκουραστεί για 5-10 λεπτά, το σουρώνετε και είναι έτοιμο προς χρήση. Τα μέρη του φυτού που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αφεψήματος είναι τα εξής: φλοιός, κοτσάνια, μίσχοι, καρποί, σπόροι, ρίζες, σκληρά φύλλα. Τα μέρη αυτά πρέπει να βράζονται, γιατί με τη θερμοκρασία απελευθερώνονται τα δραστικά συστατικά τους.
Έγχυμα και Αφέψημα μαζί
• Βάζετε το βότανο μαζί με κρύο νερό να βράσουν για 5-10 λεπτά.
• Αποσύρετε από τη φωτιά και προσθέτετε τα μαλακά μέρη του φυτού. Σκεπάζετε το σκεύος και αφήνετε να ξεκουραστεί για 5-10 λεπτά. Κατόπιν, σουρώνετε και το ρόφημα είναι έτοιμο προς χρήση.
Για εσωτερική χρήση
Λάβετε υπόψη σας ότι ανάλογα με την περίπτωση και την ηλικία μπορείτε να πίνετε τα εγχύματα, τα αφεψήματα ή το συνδυασμό τους 1-5 φορές την ημέρα. Μετά την πάροδο 15 ημερών, πρέπει να σταματάτε την κατανάλωση και να αφήνετε τον οργανισμό να ξεκουραστεί (1 εβδομάδα το λιγότερο).
Μην τα πιείτε!
Τα αφεψήματα και τα εγχύματα μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ως βάση στις ακόλουθες περιπτώσεις:
Κομπρέσες: Κρύες ή ζεστές, φτιάχνονται αν εμποτίσετε ένα κομμάτι βαμβακερό ύφασμα ή γάζα στο εκχύλισμα που έχετε φτιάξει. Το βγάζετε από το υγρό πριν σκουρύνει, το διπλώνετε πολλές φορές και το εφαρμόζετε στην περιοχή που θέλετε για περίπου 15 λεπτά.
Ατμοθεραπεία: Διατηρείτε το εκχύλισμα σε σιγανή φωτιά για να παραμένει ζεστό και βάζετε το κεφάλι σας ή το πάσχον μέρος από πάνω σκεπασμένο με μια πετσέτα για να κατευθύνεται ο ατμός προς την περιοχή που σας ενδιαφέρει ή για να εισπνέετε. Μπάνιο: Σε μια λεκάνη, προσθέτετε νερό για την πλύση και αρκετή ποσότητα εκχυλίσματος αρκετά συμπυκνωμένου.
Γαργάρες: Με το εκχύλισμα που φτιάξατε, για 5-10 λεπτά. Προσοχή! Μην το καταπίνετε, γιατί μπορεί τα συστατικά του να μην ενδείκνυνται για κατάποση.
Εντριβές: Εμποτίζετε ένα κομμάτι βαμβακερού υφάσματος με το κατάλληλο αφέψημα ή έγχυμα και περνάτε με αυτό το σώμα.
Αλκοολούχα Παρασκευάσματα
Τα παρασκευάσματα με βάση το αλκοόλ, όπως το βάμμα, είναι πολύ ισχυρότερα από τα υδατικά, γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται σε μικρότερες ποσότητες, συνήθως αραιωμένα σε νερό. Βάμματα επίσης θεωρούνται και παρασκευάσματα που φτιάχνονται με βάση το ξίδι ή το κρασί.
Βάμμα
Πρόκειται για ένα αλκοολικό εκχύλισμα που επιτυγχάνει την εξαγωγή των πολύτιμων συστατικών των φυτών, αλλά και τη συντήρησή τους, μέσω ενός συνδυασμού με νερό και αλκοόλ:
• 8 μέρη αλκοόλ 50 βαθμών (π.χ. ρακή ή βότκα)
• 2 μέρη κρύο νερό (που προηγουμένως έχετε βράσει)
• 1 μέρος αποξηραμένου φυτού ή 2 μέρη νωπού
Παρασκευή: Θρυμματίζετε το επιλεγμένο μέρος του φυτού και το προσθέτετε στο μείγμα νερού και αλκοόλ, μέσα σε σκουρόχρωμο γυάλινο δοχείο με φαρδύ στόμιο που κλείνει καλά. Το αφήνετε να ξεκουραστεί για 7-15 ημέρες σε μέρος σκιερό, ξηρό και δροσερό. Εάν είναι δυνατόν, κατά το διάστημα αυτό ανακινείτε το δοχείο 1-2 φορές την ημέρα. Στη συνέχεια, σουρώνετε το βάμμα με ένα κομμάτι διπλή γάζα και το βάζετε ξανά στο γυάλινο δοχείο του με την ετικέτα του, που πρέπει να αναγράφει την ημερομηνία, το είδος, τη χρήση και τις αντενδείξεις.
Χρήση: Διαλύετε 10-30 σταγόνες βάμμα σε λίγο νερό και το πίνετε. Για τη συχνότητα, λάβετε υπόψη την ηλικία, την ατομική περίπτωση και φυσικά συμβουλευτείτε το γιατρό σας.
Σιρόπι
Η βασική συνταγή για να παρασκευάσετε σιρόπι είναι να χρησιμοποιήσετε:
• 1 μέρος βάμμα (π.χ. 100 ml)
• 7 μέρη ζάχαρης (π.χ. 700 γρ.)
• 10 μέρη νερό (π.χ. 1 λίτρο)
Παρασκευή: Βάζετε το νερό στη φωτιά. Μόλις πάρει βράση, προσθέτετε σταδιακά τη ζάχαρη, ανακατεύοντας συνεχώς μέχρι να διαλυθεί. Αφήνετε το μείγμα να βράσει σε σιγανή φωτιά, αφαιρώντας τον αφρό αν υπάρχει, μέχρι να αποκτήσει υφή σιροπιού. Το βγάζετε από τη φωτιά, το αφήνετε να κρυώσει και προσθέτετε το βάμμα ή συνδυασμό τους. Ανακατεύετε και αποθηκεύετε το σιρόπι σε σκουρόχρωμα, αποστειρωμένα μπουκάλια. Δεν ξεχνάτε να βάλετε ετικέτα. Τα σιρόπια διατηρούνται για 4-6 μήνες.
Χρήση: 1 κουταλάκι 3-6 φορές καθημερινά, ανάλογα με την περίπτωση.
Πομάδα (αλοιφές, κρέμες)• 8 μέρη βαζελίνη*
• 1 μέρος λανολίνη*
• 1 μέρος βάμμα ή συνδυασμό βαμμάτων
Παρασκευή: Ανακατεύετε καλά τα υλικά με μια ξύλινη σπάτουλα σε ανοξείδωτο δοχείο, βάζετε το μείγμα σε μπεν μαρί για να ομογενοποιηθεί και το αποθηκεύετε σε δοχεία.
Εφαρμογή: Oι πομάδες προορίζονται για εξωτερική χρήση (επάλειψη, μασάζ), 2-3 φορές την ημέρα ή το βράδυ.
Το σωστό timing
O χρόνος λήψης των σκευασμάτων μέσα στην ημέρα εξαρτάται από τις ιδιότητες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και γίνεται πάντοτε με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού. Έτσι
Τα διουρητικά: Καταναλώνονται το πρωί και μεταξύ των γευμάτων.
Τα τονωτικά και τα πικρά: Καταναλώνονται 10-15 λεπτά μετά το φαγητό.
Τα χαλαρωτικά και ηρεμιστικά: Πριν τον ύπνο.
Τα ωφέλιμα για το καρδιοκυκλοφορικό: Το πρωί και μεταξύ των γευμάτων.
Τα αντιπαρασιτικά: Μετά το φαγητό, 3 φορές την ημέρα και μόνο για 3 ημέρες.
Τα αντιπυρετικά: Όταν ο ασθενής ιδρώνει.
Όσα έχουν τοπική δράση: Εφαρμόζονται εξωτερικά στο δέρμα, αρκεί το τελευταίο να μην έχει εκδορές, σκασίματα κλπ.
Τα επουλωτικά: Πάνω στις πληγές.
*Βαζελίνη και λανολίνη μπορείτε να βρείτε στα φαρμακεία.
ΤΑ ΠΙΟ ΓΝΩΣΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΥΣΗΣ
συλλέξτε τα την κατάλληλη εποχή
| ΒOΤΑΝΑ | ΑΝOΙΞΗ | ΚΑΛOΚΑΙΡΙ | ΦΘΙΝOΠΩΡO | ΧΕΙΜΩΝΑΣ | OΛO ΤO ΧΡOΝO |
| Άρνικα | άνθη | ρίζες | |||
| Αχιλλέα | άνθη, βλαστοί | ||||
| Βαλεριάνα | άνθη | ρίζες | |||
| Βασιλικός | άνθη κορυφές | άνθη κορυφές | |||
| Γλυκάνισο | φύλλα | σπόροι | |||
| Γλυκόριζα | ρίζες | ||||
| Δάφνη | φύλλα | ||||
| Δίκταμο | άνθη, φύλλα | ||||
| Δενδρομολόχα | άνθη | φύλλα, άνθη | ρίζες | φύλλα | |
| Θρούμπι | φύλλα, άνθη | ||||
| Θυμάρι | φύλλα, άνθη | ||||
| Κόλιανδρο | σπόροι | φύλλα | |||
| Λεβάντα | άνθη | ||||
| Λουίζα | φύλλα, άνθη | ||||
| Μαντζουράνα | φύλλα άνθη, | ρίζες | |||
| Μάραθος | φύλλα, σπόροι | ||||
| Μελισσόχορτο | φύλλα, βλαστοί | φύλλα, βλαστοί, ανθισμένα μέρη | φύλλα, βλαστοί | ||
| Μενεξές (βιολέτα) | φύλλα, άνθη | ρίζες | |||
| Μέντα (θάμνος) | φύλλα | φύλλα | |||
| Μολόχα (θάμνος) | φύλλα, άνθη | ||||
| Μυρτιά | φύλλα | ||||
| Πικραλίδα (αγριοράδικο) | φύλλα | φύλλα | ρίζες | φύλλα | |
| Πολυκόμπι | υπέργειο τμήμα | υπέργειο τμήμα | υπέργειο τμήμα | ρίζα | |
| Ρίγανη | φύλλα, κορυφές | ||||
| Σαμπούκος | άνθη | καρποί | |||
| Σπαθόχορτο(υπερικό) | μίσχοι, άνθη, φύλλα | μίσχοι, άνθη, φύλλα | |||
| Τίλιο | φύλλα, άνθη | ||||
| Τσουκνίδα | τρυφεροί βλαστοί, φύλλα | τρυφεροί βλαστοί | |||
| Ύσσωπος | άνθη | ||||
| Φασκόμηλο | φύλλα, άνθη | ||||
| Χαμολεύκη (βήχιο) | άνθη | φύλλα | |||
| Χαμομήλι | άνθη |
Πηγή : http://www.vita.gr
Τρόποι χρήσης των βοτάνων
ΔΙΑΒΡΕΓΜΑ
To διάβρεγμα είναι ένα εκχύλισμα σε νερό, που γίνεται σε θερμοκρασία δωματίου επί περίπου 2-12 ώρες.
ΔΙΑΒΡΕΓΜΑ - ΑΦΕΨΗΜΑ
Για ορισμένα αφεψήματα, που αποτελούνται από σκληρά και μαλακά φυτά, ενδείκνυται να τα μουλιάσουμε πρώτα κι έπειτα να τα βράσουμε.
ΕΓΧΥΜΑ
Ρίχνουμε νερό που βράζει πάνω στα φυτά, μέσα σε ένα δοχείο, που το σκέπασμά του κλείνει καλά, για να αποφύγουμε κάθε απώλεια πτητικού αιθέριου ελαίου και τα αφήνουμε να βγάλουν τις δραστικές ουσίες επί 5-15 λεπτά. Μετά φιλτράρουμε. Η κανονική δόση των φυτών είναι 1-3 κουταλάκια του τσαγιού για κάθε φλιτζάνι νερό. Το ζεστό πρέπει να πίνεται αμέσως.
ΑΦΕΨΗΜΑ
Το αφέψημα γίνεται με το βράσιμο των φυτών μέσα στο νερό επί 5-20 λεπτά. Αν τα φαρμακευτικά φυτά είναι ψιλοκομμένα, 5 λεπτά φτάνουν. Αν είναι ξυλώδη, χρειάζονται 20 λεπτά για να γίνει καλή εξαγωγή του συστατικού τους, ιδίως αν τα φυτά είχαν προηγουμένως μουλιάσει μέσα σε κρύο νερό και κατόπιν σιγά-σιγά βράζονται. Για να φτιάξουμε ένα καλό φλιτζάνι αφεψήματος, βράζουμε τρεις κουταλιές φυτού μέσα σε δυο φλιτζάνια νερό. Τα αφεψήματα δεν πρέπει να τα κρατάμε πάνω από δώδεκα ώρες.
ΕΚΧΥΛΙΣΜΑ
Μουλιάζουμε τα φαρμακευτικά φυτά μέσα σε νερό ή οινόπνευμα και μετά γίνεται συμπύκνωση με εξάτμιση. Με αυτόν τον τρόπο φτιάχνουμε, τελικά, ρευστά, πυκνόρρευστα ή στερεά εκχυλίσματα. Τα υγρά εκχυλίσματα που υπάρχουν στο εμπόριο είναι συμπυκνωμένα. Αυτά που πωλούνται σε σκόνη έχουν υποστεί προηγουμένως εξάτμιση. Για τις μορφές αυτές, υπολογίζουμε ένα κουταλάκι του τσαγιού εκχύλισμα για ένα φλιτζάνι βραστό νερό.
ΒΑΜΜΑ
Το βάμμα φτιάχνεται βυθίζοντας για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα φρέσκο η ξερό φυτό σε πυκνό διάλυμα οινοπνεύματος. Οι αναλογίες γενικά είναι ένα μέρος φυτών αλεσμένων ή σε σκόνη, προς πέντε μέρη οινοπνεύματος 70%. Τα αφήνουμε να μουλιάσουν σε καλά κλεισμένο βάζο επί 2-6 ημέρες ανάλογα με την περίπτωση και κατόπιν πιέζουμε και φιλτράρουμε το υγρό.
ΣΙΡΟΠΙ
Tα εκχυλίσματα των φαρμακευτικών φυτών τα προσθέτουμε σε ένα βασικό σιρόπι (π.χ. απλό σιρόπι),που είναι μια διάλυση 200 γραμμαρίων ζάχαρης μέσα σε 100 γραμμάρια ζεστό νερό
ΝΩΠΟΣ ΧΥΜΟΣ
Ο νωπός χυμός γίνεται με φρέσκα φυτά που κόβονται και συμπιέζονται. Ο χυμός που παίρνουμε, τοποθετείται σε κρύο μέρος επί μια ημέρα για να κατασταλάξει και μετά φιλτράρεται.
ΣΚΟΝΗ
Τα φυτά που έχουν ξεραθεί στη σκιά, ψιλοτεμαχίζονται και μετά κονιοποιούνται μέσα σε γουδί. Αυτά τα φυτά, μόνα τους ή μαζί με άλλα, πωλούνται μέσα σε σακουλάκια για την παρασκευή αφεψημάτων και δεν έχουν ανάγκη από φιλτράρισμα. Μερικοί παίρνουν την σκόνη των φυτών κατευθείαν πάνω στη γλώσσα τους ή την ανακατεύουν στις τροφές τους.
Πηγή : http://52dim-irakl.ira.sch.gr
Συλλογή βοτάνων
Όταν σκοπεύουμε να μαζέψουμε ένα φαρμακευτικό φυτό, καλό είναι να ΄χουμε στο μυαλό μας ένα συνδυασμό από οικονομικούς, οικολογικούς (περιβαλλοντικούς) και θεραπευτικούς στόχους.ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Σημαντικό είναι να διαλέξουμε πρώτα αυτά, που βρίσκονται σε μεγάλη ποσότητα, εκτός κι αν η ποιότητα κάποιων άλλων είναι τόσο μεγάλη, οπότε θα προτιμήσουμε τα πολυτιμότερα, έστω και λιγοστά.
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Για να μην ερημώνονται οι περιοχές πίσω μας, πρέπει να φροντίζουμε ώστε στη θέση των φυτών που μαζέψαμε να ξαναφυτρώσουν άλλα όμοια.
Γι΄ αυτό, αν χρειάζεται να ξεριζώσουμε το φυτό (τακτική που γενικά πρέπει ν΄ αποφεύγουμε), καλό είναι ν΄ αφήνουμε ένα κομμάτι της ρίζας του, ένα βολβό ή κόνδυλο. Αν μαζέψουμε φύλλα ή άνθη του, ας προσέξουμε να μη βλάψουμε το βλαστό και ν΄ αφήσουμε αρκετά φύλλα, ώστε να μπορέσει να ζήσει.
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Επιθυμία μας, όταν μαζεύουμε το φυτό, είναι να έχει τις περισσότερες δραστικές ουσίες. Αυτό, κυρίως, το πετυχαίνουμε με το μάζεμα λίγο πριν από την καρποφορία, όταν το φυτό βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη.
Υπάρχουν όμως ένα σωρό άλλοι λόγοι, που επηρεάζουν τη δραστικότητά του. Έτσι, το πότε γίνεται το μάζεμα αλλάζει από τόπο σε τόπο, ανάλογα με το κλίμα. Γενικά, στα ζεστότερα κλίματα οι θεραπευτικές ουσίες είναι πιο δραστικές απ΄ τα κρύα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι ξένοι προτιμούν τα δικά μας θεραπευτικά φυτά (ιδίως της Κρήτης) και συχνά πληρώνουν περισσότερο γι΄ αυτά.
Και στον ίδιο τόπο όμως η δραστικότητα των ουσιών μπορεί ν΄ αλλάξει, ανάλογα με τον καιρό. Ξερός και ζεστός καιρός στο μάζεμα βοηθάει και στην καλύτερη διατήρησή τους.
Σημαντικό ρόλο στην αλλαγή της φαρμακευτικής ιδιότητάς τους, παίζει το αν τα φυτά καλλιεργούνται ή είναι αυτοφυή. Έτσι, όταν καλλιεργούνται, μπορεί να χάσουν τ΄ αγκάθια τους, ν΄ αυξηθεί ο χρόνος ζωής τους κατά ένα ή περισσότερα χρόνια, να μεταβληθεί (αυξηθεί ή μειωθεί) το άρωμά τους, η γεύση τους κ.λπ.
Αυτονόητο είναι ότι μαζεύουμε μόνο τα υγιή φυτά ή μέρη τους, που ξεχωρίζουν για την καλή ανάπτυξή τους, τη φρεσκάδα και τρυφεράδα τους κι όχι τ΄ άρρωστα, που έχουν λιγότερο δραστικά συστατικά. Επίσης πρέπει ν΄ αποφεύγουμε να μαζεύουμε φυτά από ακάθαρτες περιοχές, ραντισμένα χωράφια και από τις άκρες των δρόμων, ώστε να ελαχιστοποιούμε τις πιθανότητες επιβάρυνσής τους από δηλητήρια, καυσαέρια, περιττώματα ζώων κ.λπ.
Πότε και πώς γίνεται το μάζεμα
Για τις ρίζες και τους κονδύλους γίνεται το φθινόπωρο και την άνοιξη. Την εποχή αυτή το έδαφος είναι υγρό και βοηθάει να βγουν εύκολα. Διώχνουμε τα χώματα με προσοχή, τις πλένουμε και τις στεγνώνουμε καλά.Για τις φλούδες το μάζεμα γίνεται την άνοιξη (ή το φθινόπωρο) γιατί τότε είναι γεμάτες χυμούς, που κυκλοφορούν αυτές τις εποχές.
Το ξύλο μαζεύεται το χειμώνα. Τα φύλλα όταν αρχίζει να μπουμπουκιάζει το φυτό. Τα άνθη μαζεύονται όταν αρχίσουν ν΄ ανοίγουν. Ακόμη κι αν τα άνθη κρατάνε πολύ καιρό, πρέπει να προσέχουμε να τα μαζεύουμε μόλις ανοίξουν, γιατί τα πρώτα άνθη είναι πλούσια σε δραστικές ουσίες.
Φύλλα και άνθη των αρωματικών φυτών μαζεύονται μαζί. Καλό είναι τ΄ άνθη να μαζεύονται πρωί, που είναι πιο δροσερά, ενώ τα φύλλα, όπως και τα φυτά ολόκληρα, καλύτερα είναι το απόγευμα, γιατί περιέχουν όλες τις ουσίες που μάζεψαν στη διάρκεια της ημέρας.
Προσοχή χρειάζεται στη μεταφορά των φύλλων και των λουλουδιών, να μην πατηθούν το ένα με το άλλο. Να παίρνουμε μέτρα ώστε ν΄ αερίζονται καλά και ν΄ αποφεύγουμε τα τσουβάλια, προτιμώντας τα καλάθια.
Τέλος να ξέρουμε πως το πλύσιμο των φυτών, φύλλων και λουλουδιών, καθυστερεί την ξήρανση, ενώ ευνοεί το σάπισμα. Αφού τα κόψουμε γρήγορα και χωρίς να τα ζουλάμε, τα πλένουμε με χλιαρό νερό, τα στραγγίζουμε και τα δένουμε σε ματσάκια (όχι σφιχτά), που τα κρεμάμε σε σκιερό μέρος για να ξεραθούν. Προσοχή στο χαμομήλι που δεν πρέπει να πλένεται ποτέ, φροντίζουμε μόνο να μην προέρχεται από πολυσύχναστο μέρος.
Το μάζεμα των βολβών γίνεται το φθινόπωρο, των μπουμπουκιών την άνοιξη, των σαρκωδών καρπών στην πλήρη ωρίμανσή τους ή λίγο μετά και των ξερών καρπών πριν να ξεραθούν στο φυτό.
Πηγή : http://52dim-irakl.ira.sch.gr
Αποξύρανση
Μεγάλη σημασία για την ποιότητα των προϊόντων των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών έχει ο τρόπος ξήρανσής τους. Η βασική αρχή είναι η όσο το δυνατόν γρηγορότερη (μετά το μάζεμα) τοποθέτησή τους σε μέρος ξερό, ζεστό, χωρίς να τα βλέπει κατευθείαν ο ήλιος, με καλό αερισμό και χωρίς σκόνη.Η αποξήρανση πρέπει να γίνεται, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, σε σκιερό μέρος, για να διατηρείται το φυσικό χρώμα και η χημική σύνθεση των διάφορων συστατικών τους. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη χρονική διάρκεια σε σχέση με την ξήρανση στον ήλιο. Μπορούμε να βοηθήσουμε τοποθετώντας τα φύλλα ή τα άνθη αραιά και γυρίζοντάς τα από διάφορες πλευρές.
Τα αρωματικά φυτά χρειάζονται τη μικρότερη δυνατή θερμοκρασία. Αν έχουν ξεραθεί από μόνα τους τα κρεμάμε με τα άνθη προς τα κάτω, διατηρώντας τις υπόλοιπες προφυλάξεις ξήρανσης.
Οι σαρκώδεις καρποί μπορούν ν΄ απλωθούν αραιά είτε στον ήλιο είτε σε τεχνητή θερμοκρασία μικρότερη από 50 βαθμούς.
Τα καλύτερα μέρη των ριζών, αφού πλυθούν, κόβονται σε κομμάτια κι απλώνονται ή κρεμιούνται με σκοινί στον ήλιο ή σε τεχνητή θερμοκρασία. Τα χοντρότερα κομμάτια τα ξεχωρίζουμε γιατί χρειάζονται περισσότερο χρόνο να ξεραθούν.
Οι σπόροι από τα αρωματικά φυτά ξεραίνονται στη σκια.
Πρέπει να ξέρουμε ότι όσο καλύτερος είναι ο αερισμός, τόσο πιο γρήγορη θα είναι η ξήρανση. Η όψη και η μυρωδιά των φυτών διατηρείται και μετά την αποξήρανση, αλλά το βάρος τους είναι κατά πολύ μικρότερο.
Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να χρησιμοποιείται ο φούρνος μικροκυμάτων για αποξήρανση, γιατί αλλοιώνεται η γεύση των βοτάνων και υπάρχει κίνδυνος να προκληθεί φωτιά.
Διατήρηση βοτάνων
Με την αποξήρανση, ορισμένα φαρμακευτικά φυτά, χάνουν μέρος των δραστικών συστατικών ενός, τα οποία θα εξακολουθήσουν να εξασθενούν με το πέρασμα του χρόνου όλο και περισσότερο και, τέλος, θα αχρηστευθούν, όσο καλά κι αν τα διατηρούμε. Γι΄ αυτό επιβάλλεται η ανανέωσή τους συχνά (συνήθως κάθε χρόνο).Πριν τα αποθηκεύσουμε, καλό είναι να απομακρύνουμε τη σκόνη και ίσως αυγά εντόμων που τοποθετήθηκαν κατά την αποξήρανση. Καταλαβαίνουμε ότι είναι έτοιμα για φύλαξη αν τα φύλλα τους θρυμματίζονται και οι βλαστοί δε λυγίζουν αλλά σπάνε.
Για να διατηρηθούν περισσότερο χρόνο και σε καλύτερη κατάσταση τα φυτά, πρέπει να φυλάγονται σε μέρη χωρίς θερμοκρασία, σκοτεινά, ξηρά και χωρίς ρεύματα. Αλλιώτικα η υγρασία θα τα μουχλιάσει και θ΄ αλλοιώσει τη γεύση τους.
Τα φύλλα, τα άνθη, οι ρίζες, και άλλα μέρη του φυτού θα πρέπει να αποθηκεύονται σε αποστειρωμένα βάζα από σκουρόχρωμο γυαλί και αεροστεγές καπάκι. Μπορούν ακόμη να φυλάσσονται σε καφέ χαρτοσακούλες που θα πρέπει να διατηρούνται σε ξερό μέρος, και μακριά από το φως. Τα μεταλλικά και τα πλαστικά δοχεία δεν συνιστώνται γιατί μπορούν να μολύνουν τα βότανα. Στην αρχή δεν κλείνουμε καλά το βάζο καθώς μπορεί να έχει μείνει κάποια υγρασία. Για το λόγο αυτό μπορούμε να δέσουμε σε μια γάζα λίγους κόκκους ρύζι και να τους βάλουμε στο βάζο. Πάνω στο κάθε δοχείο γράφομε πάντα το όνομα του φυτού και την ημερομηνία συλλογής του, αφού όπως είπαμε πρέπει να καταναλώνονται σε διάστημα ενός χρόνου.
Πηγή : http://52dim-irakl.ira.sch.gr
0 Comments